Są ludzie zanurzeni w tym, co było i są też ludzie zatopieni w teraźniejszości, silnie z nią związani, ale związkiem negatywnym, pełnym żalu i pretensji, ocen sprawiedliwych lub nie, zawsze jednak bardzo subiektywnych, niczym zdradzeni kochankowie narzekający, jęczący, bezustannie sarkający i psioczący na wszystko.

Zastanawiam się, czy to nie jest ten sam gatunek ludzi — jednokierunkowych. Choć żyję dość długo, nie byłam w stanie obserwować rozwoju tego typu człowieka, ponieważ sama ewoluowałam i moje spojrzenie, jako nieobiektywne, nie może być wystarczające, Ze swojej ewolucji zauważyłam tylko to, że z krańcowego egotyzmu (nie mylić z egoizmem) w miarę upływu lat wyzwalałam się, przenosząc swoje zainteresowanie z siebie na innych ludzi. Jako młoda dziewczyna robiłam to z pewnego wewnętrznego przymusu (bo nie chciałam być zapatrzoną w siebie i patrzącą na świat jak koń z klapkami na oczach) i dopiero z biegiem czasu odnalazłam w takim oglądzie świata satysfakcję. Dlatego też moja obserwacja etapów przemiany ludzi jest wysoce niedoskonała. Mając jednak 75 lat, powinnam odznaczać się pewną przenikliwością umysłu, jeśli nie chcę być traktowana jako zdziecinniała staruszka. Muszę więc zabrać się do podsumowania swoich doświadczeń.

Wyrosłam w środowisku i w czasach, gdy podstawowym modelem społecznego zachowania było narzekanie. Ze zdziwieniem odkrywam, że pozostało ono nadal aktualne. Ostatnio przestałam obserwować pewnego wspaniałego astrologa, który marnował swój czas i zdolności na komentowanie bieżących wydarzeń (albo wypowiedzi) politycznych. Mimo zbieżnych często poglądów raziły mnie jego polityczne komentarze, nie tyle ze względów intelektualnych, ile z nieustannej permanentnej krytyki, bez różnicy czego dotyczyła, spraw ważnych czy dupereli. Nie chciałam tego czytać – z przyczyny nadmiaru złości wylewanej na świat, która dołowała mnie każdego rana, gdy odpalałam FB na swoim komputerze. Możliwe, że miał rację, ale ile negatywnych obrazów można znieść! Ile napaści na ludzi mających takie, a nie inne poglądy, postępujących tak czy inaczej, ba, wręcz myślących nie tak, jak my. Wszak mamy i własne, prywatne niemiłe sprawy i nie chcemy, żeby nasz wewnętrzny świat tracił równowagę za sprawą jakiegoś jęczyduszy (niezależnie od tego, ile miał racji). Nie chcemy też (przynajmniej ja) bawić się w ocenę i krytykę wszystkiego dosłownie, o czym usłyszymy lub przeczytamy, uważam bowiem taką reakcję jedynie za zaśmiecanie umysłu.

Dziś przeczytałam czyjś link do artykułu:

http://businessinsider.com.pl/technologie/nauka/narzekanie-wplyw-na-mozg-wedlug-psychologii/m8fzm18

skąd dowiedziałam się, że narzekanie niszczy mózg. Czułam to przez skórę!

Wydawało mi się zawsze, że człowiek narzekający, wpada w jakieś koleiny, które go niosą niczym samochód na wiejskiej drodze, a gdy staną się zbyt głębokie – co kiedyś widziałam – samochód zawiesza się i potrzeba dużo trudu i zewnętrznej siły, żeby go przestawić.

Podobne wrażenie jak z narzekaczami odnoszę przy spotkaniach z innymi jednostronnymi ludźmi, wspomnianymi na wstępie. Zanurzenie w tym, co było, jest czasem potrzebne, zwłaszcza osobom starszym. Pozwala wracać do niegdysiejszych spraw z bezpiecznej odległości czasowej, gdy wszystko, co się stało, już się stało i nic nie jest w stanie tego odmienić, bo paradoksalnie wpływa to w jakiś sposób na nasze poczucie bezpieczeństwa. Trzeba jednak mocno dbać o to, by nie wpaść w koleiny, w których łatwo się zawiesić, opowiadając na przykład co roku tę samą nudną historię o autokarowej wycieczce do Bułgarii za komuny lub powtarzając te same wielokrotnie przetrawione komunały.

I są też ludzie, którzy nie wyobrażają sobie, że kiedyś mogło być inaczej niż tu i teraz. Dla piszącego, występującego w roli czytelnika, jest to coś w rodzaju zgrzytu żelazem po szkle.

Czytuje się literackie gnioty, pisane bez żadnej dbałości o realia, ba, czyniące z tego niedbania zasługę, jako że „ludzie są zawsze tacy sami, w starożytności i dziś”. Kpi się na przykład z Sienkiewiczowskiej „Trylogii” i „Krzyżaków” z powodu stylizacji języka na archaiczną, co ponoć utrudnia czytanie. Mnie jednak razi, gdy dwaj rzymscy gladiatorzy przed walką rozmawiają, rzucając od czasu do czasu k…ami. W łacinie istniały zapewne przekleństwa, ale niekoniecznie były to typowo polskie odzywki.

Lekiem na takie książki jest lektura gazet sprzed stu albo więcej lat. Frapujące odmienności w sposobie zachowania, reakcjach i przyjmowania życiowych odmienności losu, są często zabawne, ale też dające do myślenia. To nieprawda, że jesteśmy tacy sami jak sto, czy dwieście, czy tysiąc lat temu. Z perspektywy czasu charakterystyka lat, które upłynęły, ujawnia pewne cechy, które możemy od razu zauważyć. Podstawową jest odczucie pewnej naiwności ludzi wcześniejszych generacji. Inną zauważalną cechą jest pozornie mniejsza komplikacja otaczającego ich świata. Wielu przedmiotów i problemów nie było wówczas albo dopiero się zaczynały, wiele zaś odchodziło w niepamięć i dziś już nie istnieją. Kto wie na przykład, co to są postoły, z czego je wyrabiano i do czego służyły? Owszem, przeczytałam gdzieś ostatnio, że powstała grupa reaktywująca ich wytwarzanie, ale to oczywiście tylko hobby. Inny wyraz: walansjenka – został zakwestionowany przez korektę mojej książki, jako niezrozumiały.

To mniejsze skomplikowanie świata, który odszedł, jest złudzeniem oczywiście, miał on bowiem także swoje specyficzne problemy, które dziś nie istnieją (jak i przedmioty i czynności oraz rytuały już zapomniane). Niegdysiejsza towarzyska etykieta, niezbędna do przebywania w grupie ludzkiej, odznaczała się z dzisiejszego punktu widzenia tak wysokim stopniem komplikacji, że obecnie stosowanie się do niej byłoby niemożliwe, jako że nasze czasy nie stawiają aż tak wysokich wymagań w tym zakresie, a i nikomu się nie chciałoby się męczyć. Przedmioty, których uczył się w seminarium nauczycielskim mój dziadek, powodowałyby przerażenie u dzisiejszego ucznia szkoły pomaturalnej. Nie dość, że łacina, greka i dwa języki nowożytne, to fortepian, skrzypce i trzeci wybrany instrument, dwa rodzaje rysunków plus inne znane nam przedmioty i inne specjalistyczne. Widać, chociażby z tego przykładu, że ówczesne życie nie było tak proste, jakby się wydawało. Nie było komputerów, telewizorów i współczesnej techniki, za to były rozbudowane umiejętności, dzisiaj popadające w niełaskę. Stosunki międzyludzkie nie były upraszczane z powodu ograniczania ich do jednego rodzaju, cząstkowych interakcji, swego rodzaju segmentacji (media społecznościowe, praca, związki towarzyskie, relacje biznesowe) tylko obejmowały całą możliwą gamę kontaktów.

Człowiek ma tendencję do upraszczania, lecz mimo niej, stopień komplikacji naszego życia nie staje się mniejszy. Uproszczenie w jednej dziedzinie nie pociąga za sobą uproszczeń w innych, przeciwnie, pozwala tamte bardziej komplikować.

Walka ze skomplikowaniem świata jest skazana na brak sukcesu. Mimo słownikowego ograniczania zjawisk (w myśl zasady, że co nie nazwane, nie istnieje) pojawiają się rzeczy nowe, dla których wymyśla się nowe nazwy, często zapominając już istniejące. Dlatego też śledzenie specyficznych cech dawnych lat pozwala nam wykryć trendy zmian i być może, przystosować się do nich. Prowadzenie dialogów i akcji w dziełach literackich i filmowych, których akcja toczy się w przeszłości, tak jak byśmy mieli do czynienia z współczesnością, jest pójściem na łatwiznę i niczego nie wnosi w nasz ogląd świata.

Przypisy:

— postoły — łapcie plecione z łyka lub kory, noszone przez mieszkańców wsi od czasów słowiańskich i jeszcze przed II wojną światową na kresach RP

— walansjenki — drogie, delikatne, wąskie koronki klockowe najczęściej przedstawiające wzór kwiatowy, rozpowszechnione w XVIII i XIX wieku. Nazwa pochodzi od miasta we Francji Valanciennes — słynącego z wyrobu koronek. W biedniejszych polskich rodzinach mieszczańskich międzywojnia wykorzystywano zaledwie skrawki dla ozdobienia sukienek.